KỊCH BẢN CĂN BẢN

I. NHỮNG YẾU TỐ CỦA MỘT KỊCH BẢN

Kịch bản là một văn bản phác thảo những yếu tố về âm thanh, hành động, hình ảnh, ngôn ngữ cần thiết để kể một câu chuyện. Tại sao lại là “phác thảo”? Bởi vì một bộ phim là một sản phẩm mang tính hợp tác cao độ. Đạo diễn, diễn viên, nhóm quay phim sẽ dựa trên những phác thảo của bạn để chuyển thể câu chuyện theo cách của họ. Họ có thể sẽ xin ý kiến của bạn hoặc không làm thế. Họ có thể bổ sung thêm một số cây viết cùng với bạn, hoặc yêu cầu bạn viết lại toàn bộ. Điều đó cũng là bình thường.

Tài liệu này sẽ giới thiệu loại hình kịch bản cho Phim nhựa/Phim truyền hình.

Tài liệu nhắc tới:

* Kịch bản/ Phim nhựa

* Phim truyền hình

KB phim truyền hình thuờng 45 phút / tập. Mỗi phút tuơng ứng với một trang A4 co chữ 12

Đầu tiên là nghĩ ra một câu chuyện, tiếp theo nghĩ ra các nhân vật. Phác hoạ chi tiết nhân vật. Tiếp tục phát triển câu chuyện. Từng tập phim sẽ gài thêm nhiều tình tiết. Sau đso, bắt đầu tạo ra tình huống, đẩy dần tình huống lên cao trào. Sau đó, giải quyêt tình huống một cách hợp lý. Thế là xong 30 tập phim truyền hình.

Tóm tắt các yếu tố của kịch bản gồm có:

* Scene Heading : Mở cảnh(where)

* Action :Hành động(Mô tả bối cảnh)

* Character Name : Tên nhân vật

* Dialogue: Lời thoại

* Parenthetical: Nội dung trong ngoặc đơn(thái độ: phản ứng - châm biếm, ngái ngủ)

* Extensions: Mở rộng(giọng ngoại hình ảnh)

* Transition: Từ nối(cách chuyển cảnh)

* Shot: Cảnh quay(góc máy)

Lưu ý: Trên là những yếu tố căn bản của một kịch bản nhưng các trường phái, nhà biên kịch khác nhau có cách trình bày hoặc thể hiện khác nhau. Vậy nên chúng ta đừng quá lo lắng về cách trình bày không giống nhau của giữa các nhà biên kịch.

VÍ DỤ:

NỘI. KHÁCH SẠN - PHÒNG ĂN - ĐÊM 
NAM đi vào ngồi ở bàn. (nhân vật nào xuất hiện lần đầu tiên thì viết in hoa)

PHỤC VỤ bước đến đưa menu.

PHỤC VỤ
Xin hỏi anh dùng gì?

Nam không nhìn menu mà trả lời luôn.

NAM 
Nước cam.

Nếu sử dụng phần mềm như Final Draft để viết thì khỏi cần chỉnh gì mà tự động sẽ ra format như vậy. Còn nếu dùng word thì chú ý chỉnh để một dòng thoại có khoảng 11 từ.

  

NHẬN XÉT

Đạo diễn Đặng Nhật Minh: "Thế nào là một kịch bản hay? Ngoài những yếu tố về nội dung thì bất cứ kịch bản nào cũng cần có một tiêu chuẩn tối quan trọng: đó là kịch bản phải được viết cho hình ảnh và âm thanh. Có nghĩa là người biên kịch phải biết rằng, những gì mình viết ra phải được thể hiện lên màn ảnh bằng hình và bằng tiếng, những gì không phục vụ cho mục đích đó đều thừa thãi và vô dụng. Chúng ta hiện nay đang thiếu những kịch bản mà khi đọc lên, ta nhìn thấy được trong đó những hình ảnh hiện ra mồn một trên từng trang giấy". 

Nhà biên kịch Phạm Thùy Nhân: "Theo tôi, mấu chốt của vấn đề là thẩm định kịch bản của hội đồng duyệt, lựa chọn kịch bản theo luận chứng kinh tế. Cũng như muốn có một bộ phim hay thì cần có một kịch bản hết sức chi tiết về nội dung lẫn yêu cầu về mặt kinh tế, thông qua kịch bản sẽ biết được tổng dự toán kinh phí sản xuất phim. Với những bộ phim nghệ thuật được Nhà nước tài trợ, cần chọn lựa những kịch bản đủ tầm và một ê-kíp làm phim xứng đáng và cần có một dự án hẳn hoi để nhận tài trợ”. 

II. XÂY DỰNG NỘI DUNG

Phần 1: Phương pháp, Thái độ và chủ đề

Phương pháp chủ đạo

-         Diễn dịch

-         Quy nạp

Ở Mỹ các nhà làm phim Hollywood có một quy tắc cho các nhà biên kịch : Mở đầu → Bày đặt mâu thuẫn → Giaỉ quyết mâu thuẫn → Kết cục.

Thái độ

Viết kịch bản phim trọng yếu là thái độ, thái độ khác nhau sẽ sản sinh ra hiệu quả khác nhau. Ví dụ thế này giả sử viêt về gái mại dâm nếu tác giả ở đây là một người tục tĩu viết trên phương diện tình dục khai thác, tự nhiên kịch bản của anh ta chủ đề sẽ là quan hệ nam nữ. Ngược lai nếu tác giả là một người đồng tình, tôn trọng kịch bản của anh ta sẽ nghiêng về cuộc đời thân phận cô gái, thương cảm….

Chủ đề

Trước khi đặt bút viết truyện, bản thân người viết cần phải hỏi chính mình là : Muốn viết kịch bản về nội dung gì. Tình cảm trai gái, chiến tranh loạn lạc, mâu thuẫn bang hội…Đây là chủ đề.

Chủ đề cần chính xác, quán triệt, không chút nghi ngờ. Nếu không xác định trước sẽ rất dễ bị lầm đường lạc lối. Chủ đề giống như một cái chỉ nam, dẫn dắt kịch bản. Quan trọng là nó giúp cho người viết không bị lệch khỏi quỹ đạo. Ví dụ như viết về hoàng đế Lê Lợi, ông ta có công dẹp giặc thống nhất đất nước nhưng lại giết hại trọng thần, vu oan giáng họa…Nếu người viết muốn khắc họa hình tượng Lê Lợi là một ông vua tốt sẽ không xoáy sâu vào tình cảnh hoàng đế hại chêt công thần….

Phần 2 : Sáng tạo xung đột.

Muốn hấp dẫn khan giả tất yếu trong kịch bản cần có là xung đột, kịch tính. Vậy sáng tác xung đột kiểu gì ở đây có mấy phương pháp.

Phương pháp 1: Nhân vật chính muốn làm một việc nhưng lại luôn có lực lượng chống lại hắn . 

Ví dụ một phạm nhân chịu đau khổ khi bị giam cầm, muốn ra tù về với vợ con, hòa đồng với sinh hoạt nhưng vợ hắn trốn tránh hắn, không tiếp thu hắn, mà làng xóm lại kỳ thị.

Phương pháp 2: Không thể hòa giải được quan hệ

Giua nhân vật chính với nhau có thể không có xung đột mâu thuẫn nhưng kết hợp lại cùng một chỗ lại phát sinh trò hay. Gỉa sử thế này nam nhân vật chính có một cô vợ đanh đá chua ngoa, khi lấy nhau điều kiên kinh tế khó khăn phải về sống với mẹ. Người mẹ của nhân vật chính này cũng là kẻ tám lạng vs người nửa cân với cô vợ. Vậy là xung đột mẹ chồng con dâu xảy ra。

Phương pháp 3: Không biết nên gọi phương pháp này là gì

Gỉai thích nó thế này, đó là cho phép khan giả biết một vài việc mà nhân vật chính không biết. Trong các bạn chắc nhiều người xem Giaỳ thủy tinh của Hàn Xẻng rồi chứ. Đây chính là bộ phim viết theo cách này. Người xem đều biết nhân vật chính là ở đây là 2 cô gái chị em đó bị thất lạc nhau nhưng diễn viên nữ chính lại hoàn toàn không biết, dẫn tới giữa họ phát sinh xung đột….

Ở phương thức thứ 3 này chúng ta nghiên cứu một phần ví dụ nhỏ hơn đó là cho khan giả thấy nhân vật chính đi một con đường lệch lạc.

Gỉa sử thế này: Mẹ nhân vật chính bị bệnh nặng, mà trong túi còn vài ba nghìn VNĐ. Vì vậy nhân vật chính của chúng ta phải đánh bạc cứu mẹ. Oái oăm ở chỗ đánh lại thua, hết tiền → nhân vật chính phải đi ăn cướp → thành tội phạm →Vậy là có một cuộc đời con người bất đắc dĩ sau đó hoàn lương để nói.

Phương pháp 4: Hạn chế về mặt thời gian

Ví dụ như thiên thạch còn vài ba giờ đâm vào trái đất, chính phủ VN chúng ta còn rất it thời gian để đưa người lên sao Hỏa…điều này sẽ tạo ra tính gấp rút cho người xem đến khi vấn đề được giải quyết họ mới thở phào nhẹ nhõm mà không biêt bị lừa.

Hay như bom trên xe buýt, luôn được cài thời gian để người xem biết…

Phương pháp 5: Bước ngoặt

Sử dụng bước ngoặt để chế tạo hiệu quả theo ý muốn, khiến cho khan giả tăng hứng thú với câu chuyện mà bạn muốn nói. Bước ngoặt thường xuất hiện ở đầu hoặc cuối phim. Ví thế này: Một thanh niên quyết định tham gia chiến tranh Trung Việt 79. Nhưng do điều kiện bất thường diễn viên vị hỏng hai chân phải cả đời đi xe lăn. Nguyên bản anh ta là người yêu nước nhưng sau sự kiện đó anh ta bị cải biến tính cách. Thành ra bước ngoặt của câu chuyện mà nhiều người không ngờ tới, anh ta từ phái chủ chiến thành phái phản chiến, chủ đề của câu chuyện lại là phản đối chiên tranh.

Phần 3: Kỹ xảo

Kỹ xảo trong cánh viết : Điều này ít các biên kịch ở Việt Nam đạt tới, đó là mai phục một điều gì đó ở đầu câu chuyện dẫn tới sự tò mò suy đoán của người xem với vấn đề đó, khiến họ có hứng thú xem tiếp các tập tiếp theo. 

III. ĐIỀU CẦN TRÁNH

- Viết kịch bản trở thành viết tiểu thuyết

Kịch bản sáng tác và viết tiểu thuyết là 2 dạng khác nhau, phải biết rằng viết kịch bản mục đích là dùng chữ nghĩa văn tự để biểu đạt hình ảnh liên tiếp, người viết cần cho khan giả thấy được văn tự nhưng lại liên tưởng đến hình ảnh. Gỉa sử trong tiểu thuyết có đoạn viết:

+ Ngày hôm nay là ngày thông báo kết quả học tập, tất cả mọi học sinh đều rất hồi hộp, Thầy giáo của Minh chậm rãi phát phiếu điểm cho từng học sinh, Minh ngoài hồi hộp còn rất lo lắng. Minh sợ kết quả không tốt sẽ không biết ăn nói làm sao với cha mẹ mình.

Đây là một đoạn trong tiểu thuyết, nghĩ thử xem, nếu trong kịch bản có đoạn này vậy làm sao để diễn viên biểu đạt nội tâm.

Chúng ta thử biến nó thành kịch bản thế này.

Tại phòng học, mọi học sinh đều ngồi ngay ngắn, ánh mắt đều chăm chú nhìn thấy giáo. Thầy giáo cầm trên tay là một tập giấy trắng, ông chậm rãi đi lại phát cho từng học sinh. Cuối lớp, hay tay Minh nắm chặt, mồ hôi từ trên trán chảy xuống vạt áo, vẻ mặt hoang mang. Minh nhìn ra ngoài, hình ảnh bố mẹ lại hiện ra, bố mẹ cười nhìn Minh mặc đồng phục. Bố Minh cười nói: Con làm bài tốt chứ. Minh : Dạ…vâng…tốt bố ạ

Bỗng nhiên tiếng thầy giáo vang lên: Trần văn Minh

Thầy cầm tập giấy tiến lại gần chỗ Minh.

Đây là đoạn kịch bản, nhìn xem có thể hình dung ra hình ảnh được không? Tạm thời chưa nói đến phân cảnh, các bạn có thể thấy sự khác nhau giữa tiểu thuyết và kịch bản rồi chứ?

- Trong kịch bản dùng quá nhiều đối thoại

Kịch bản không thích hợp phải dùng quá nhiều đối thoại, nếu không sẽ dẫn đến cứng nhắc và gượng ép, thiếu đi động tác kèm theo khiến cho kịch bản trở lên vô vị. Phải biết rằng bạn viết chính là biểu đạt hình ảnh mà không phải là dùng ngôn ngữ bác học. Một kịch bản tốt đối thoại ít, hình ảnh nhiều, dẫn đến biểu đạt được nhiều hơn.

Ví dụ: Viết về một người nghe điện thoại, đừng cho nhân vật ngồi ở bàn điện thoại bất động. Nếu nội dung kịch bản cần thiết, cần cho nhân vật đứng lên, cầm điện thoại đi vài bước, tránh cho hình ảnh khô khan, đơn điệu

- Kịch bản có quá nhiều chi tiết

Rất nhiều người cho rằng một kịch bản hay cần nhiều chi tiết, không phải thế, tại mỗi chi tiết có nhiều vai diễn khác nhau, điều này dẫn đến một kịch bản trở thành phức tạp hóa, khán giả làm sao nhớ được nhiều như vậy nhân vật lại không thể nào hiểu được tác giả muốn biểu đạt chủ đề thế nào.

Kỳ thực, viết kịch bản cần đơn giản hóa nhiều chi tiết. Mọi người nghĩ thử xem có phải một bộ phim tốt luôn có nội dung đơn giản hay không?

Đây là 3 điều không nên trong việc viết kịch bản.

  

- - - LỜI HAY Ý ĐẸP - - -

“Kịch bản hời hợt, thiếu kịch tính, thiếu xung đột, nhân vật không có tính cách điển hình thì diễn viên dù có là ngôi sao Hollywood cũng không thể diễn hay được”.

“Cái làm nên sự hấp dẫn là những câu chuyện nhỏ để chuyển tải một thông điệp lớn”. 

 “Nghề này đòi hỏi phải đam mê, luôn sống với các nhân vật, đau đáu với số phận của họ”.

“Biên kịch chuyên nghiệp cần 3 điều kiện: Vốn sống, kỹ thuật và năng khiếu. Để tìm được người hội đủ cả 3 yếu tố đó quả là khó hơn tìm vàng”.

- - - o0o - - -